Bókun stjórnar SSNV um stöðu sauðfjárræktar

Á 78. fundi sínum, þann 21. júní 2022, fjallaði stjórn SSNV um alvarlega stöðu sauðfjárræktar í landshlutanum. Lögð var fram eftirfarandi bókun:

Nýverið kom út skýrsla um stöðu sauðfjárræktar á Íslandi, unnin af Byggðastofnun fyrir innviðaráðuneytið. Í henni er dregin upp afar dökk mynd af stöðu og framtíðarhorfum sauðfjárræktar á Íslandi.

Í skýrslunni kemur fram að hvergi á landinu er meira fé en á Norðurlandi vestra og þar eru jafnframt ein stærstu sauðfjárbúin. Einnig kemur fram að fjárhagsstaða bænda í Húnavatnssýslum er með því versta á landinu og að sama skapi meta bændur þar að lífsskilyrði hafi versnað hvað mest undanfarin ár.

Í skýrslunni segir: “Rekstrarniðurstaða sauðfjárbúa fyrir fjármagnsliði og afskriftir hefur verið neikvæð frá árinu 2018. Það þýðir að meðalbúið stendur ekki undir neinni fjárfestingu, hvað þá heldur vaxtakostnaði eða afborgunum af lánum. Þetta leiðir af sér að væntanlega hafi dregið úr viðhaldi, endurræktun og áburðarkaupum.” Í héraði þar sem sauðfjárbú eru hvað flest og stærst á landinu er ljóst að efnahagsleg áhrif stöðunnar eru mikil. Andlegt álag á bændur er auk þess áhyggjuefni og í skýrslunni er fjallað um afkomuótta og lamandi áhrif hans á andlega heilsu.

Stjórn SSNV lýsir yfir miklum áhyggjum af stöðunni. Um leið og hún fagnar nýframkomum viðbótarframlögum á árinu 2022 til landbúnaðar og tilkynningum um hækkað afurðaverð vill hún leggja áherslu á að hugað sé að langtíma aðgerðum til að tryggja að þessi mikilvæga starfsemi í sveitum landsins haldi velli. Öflugur landbúnaður í landshlutanum er lykillinn að byggðafestu og stöðugleika. Flótti úr stétt bænda myndi að líkindum leiða til enn frekari fólksfækkunar í landshlutanum þar sem ekki eru mörg önnur störf að hverfa til. Mikil fólksfækkun á svæði sem á mikið undir landbúnaði getur fljótt farið að hafa áhrif á þéttbýliskjarna sem byggja tilveru sína á þjónustu við landbúnað. Rekstur skóla, heilsugæslu, íþróttamannvirkja, verslana, veitingastaða, viðgerðarþjónustu o.m.fl. mun ekki fara varhluta af þeirri fólksfækkun og hætt við að með honum fari bolti hnignunar að rúlla sem erfitt getur verið að stöðva. Því er nauðsynlegt að huga að langtíma aðgerðum til að bregðast við stöðunni og koma í veg fyrir alvarlega byggðaröskun.

Í skýrslunni er vísað til greiningar sem Jóhannes Sveinbjörnsson og Daði Már Kristófersson unnu fyrir atvinnu- og nýsköpunarráðuneytið. Í henni eru settar fram hugmyndir að tækifærum íslenskra sauðfjárbænda til bættrar aðkomu. Vert er að skoða þær betur og útfæra til að þær megi styðja við landbúnað með markvissum hætti til langs tíma. Meðal annars þarf að huga að leiðum til að auka tekjur í það minnsta í samræmi við kostnaðarhækkanir, aðstoða bændur til að hefja aðra og/eða viðbótar starfsemi á jörðum sínum, t.d. kolefnisbindingu með skógrækt og landgræðslu, lánastofnanir þurfa að kanna þörf á endurfjármögnun á sem hagstæðustu kjörum og huga þarf að velferð bænda og fjölskyldna. Síðast en ekki síst þurfa íbúar þessa lands að standa með bændum með kaupum á framleiðsluvörum þeirra umfram innfluttar vörur.

Stjórn SSNV skorar á stjórnvöld að taka þá stöðu sem greinin stendur frammi fyrir alvarlega og bregðast við með ákveðnum og markvissum hætti. Mikilvægt er að til viðbótar við þær skammtíma aðgerðir sem þegar hafa verið kynntar verði unnið að langtímalausn. Lýsir stjórn SSNV sig tilbúna til samtals um leiðir og mögulegar aðgerðir.